‘અમે બે અમારા બે’થી પણ બચી રહ્યા છે લોકો, 2050 સુધી ભારતમાં ઘટવા લાગશે વસ્તી

નવી દિલ્હી: હવે દેશમાં ‘અમે બે અને અમારા બે’નું પ્રચલન પણ ઝડપથી ઘટી રહ્યું છે. તેના બદલે એક મોટી સંખ્યા એવી પણ છે જે માત્ર એક જ બાળક ઈચ્છે છે. આ કારણે ભારતમાં 2050 સુધીમાં જન્મદરમાં ઘટાડો થશે. લેન્સેટના એક રિપોર્ટમાં આ ચેતવણી આપવામાં આવી છે. 1950માં ભારતમાં કુલ જન્મ દર 6.18 હતો, જે 1980માં ઘટીને 4.6 થઈ ગયો. એટલું જ નહીં 2021માં તે ઝડપથી ઘટીને 1.91 પર અટકી ગયો છે. આ રિપ્લેસમેન્ટ લેવલ કરતાં ઓછું છે. વસ્તીવિદો માને છે કે રિપ્લેસમેન્ટ લેવલ માટે જન્મ દર ઓછામાં ઓછો 2.1 હોવો જોઈએ. આવી સ્થિતિમાં આ એક મોટા સંકટનો સંકેત પણ છે. એવો અંદાજ છે કે 2050 સુધીમાં ભારતમાં જન્મ દર માત્ર 1.29 જ રહેશે. આનાથી તરત જ વસ્તી ઘટશે નહીં પરંતુ તેમાં યુવાનોનું પ્રમાણ ઘટતું રહેશે. પછી 2100 સુધીમાં આ સંકટ વધુ મોટું થશે.

જો લેન્સેટનો આ રિપોર્ટ સાચો સાબિત થશે તો આવનારા દાયકાઓમાં ભારતને મોટા પડકારનો સામનો કરવો પડશે. જો જન્મ દરમાં ઝડપી ઘટાડો થશે તો કર્મચારીઓની અછત સર્જાશે અને તેનાથી અર્થતંત્રને આંચકો લાગી શકે છે. આ ઉપરાંત યુવાનો કરતાં વૃદ્ધોની વસ્તી વધુ હશે. કોની કાળજી લેવી એ પણ એક પડકાર બની રહેશે. એટલું જ નહીં આરોગ્ય સેવાઓ પર પણ મોટો બોજ પડશે. એટલું જ નહીં લિંગ અસમાનતાનું સંકટ પણ આવી શકે છે. તેનું કારણ પણ એક નવો ટ્રેન્ડ છે. લોકો પ્રથમ બાળક છોકરો થયા પછી બીજું બાળક નથી કરતા.

આ પણ વાંચો: ડોક્ટર અને વૈજ્ઞાનિકો અનુસાર હોળી-ધૂળેટીનો તહેવાર છે ખુબ જ મહત્ત્વનો, જાણો કેમ?

એક્સપર્ટોનું માનવું છે કે ઓછા બાળકો પેદા થવાનું એક કારણ એ છે કે દેશના વિકાસની સાથે લોકોની આકાંક્ષાઓ પણ વધી છે. લોકો બાળકો પર ઘણો ખર્ચ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં જો વધુ બાળકો હોય તો ખર્ચ વધુ થાય છે. તેનાથી બચવા માટે લોકો ઓછા બાળકોને મહત્ત્વ આપી રહ્યા છે. આ સિવાય મહિલાઓ મોટા પાયે શિક્ષિત બની રહી છે અને તેમની કારકિર્દી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહી છે. જેના કારણે તેમના બાળકો થવાની શક્યતાઓ પર પણ અસર પડી છે. વિલંબિત લગ્ન પણ તેનું કારણ હોઇ શકે છે. ઝડપી શહેરીકરણ અને ગર્ભનિરોધક માટે લોકોની સરળ એક્સેસે પણ વસ્તુઓ બદલી રહી છે.

જાણકારો માને છે કે ભારતને આ પડકારનો સામનો કરવા માટે હજુ થોડા દાયકાઓ બાકી છે તેમ છતાં અત્યારથી જ આયોજન કરવું પડશે. સરકારોએ માતૃત્વને ઓછું ખર્ચાળ બનાવવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. આનાથી લોકોને થોડા અંશે ઓછામાં ઓછા બે બાળકો જન્માવવા માટે પણ પ્રેરણા મળશે. તમને જણાવી દઈએ કે ઈટલી, જાપાન, રશિયા જેવા ઘણા દેશ છે જે પહેલાથી જ આવા સંકટમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છે. આ દેશોમાં વસ્તી સતત ઘટી રહી છે અને સરકારો તેને લઈને ચિંતિત છે. આમાંનો એક દેશ દક્ષિણ કોરિયા છે. હાલમાં જ સાઉથ કોરિયાના એક નેતાએ કહ્યું હતું કે જો સ્થિતિ આવી જ રહેશે તો આપણું અસ્તિત્વ જોખમમાં આવી જશે.