ચૂંટણીની તારીખ જાહેર થતા જ કઈ વસ્તુઓ પર લાગી જશે પ્રતિબંધ
લોકસભા ચૂંટણી: લોકસભા ચૂંટણીની તારીખો આજે જાહેર કરવામાં આવશે. આ સાથે રાજ્યોમાં વિધાનસભા ચૂંટણીની તારીખો પણ જાહેર કરવામાં આવશે. જે રાજ્યોમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાવાની છે તેમાં ઓડિશા, સિક્કિમ, અરુણાચલ પ્રદેશ અને આંધ્ર પ્રદેશનો સમાવેશ થાય છે. તારીખોની જાહેરાત પછી જ સમગ્ર દેશમાં આદર્શ આચારસંહિતા લાગુ થઈ જશે. આવી સ્થિતિમાં, ચાલો જાણીએ કે આ આચાર સંહિતા શું છે, તેનો અમલ કોણ કરે છે, તેના અમલીકરણ પછી કઈ વસ્તુઓ પર પ્રતિબંધ છે અને શું કરવાની છૂટ છે.
આચારસંહિતા શું છે?
ચૂંટણી પંચે દેશમાં મુક્ત અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણી કરાવવા માટે કેટલાક નિયમો બનાવ્યા છે. આ નિયમોને આચારસંહિતા કહેવામાં આવે છે. લોકસભા કે વિધાનસભાની ચૂંટણી વખતે રાજકીય પક્ષોએ આ નિયમોનું પાલન કરવું જરૂરી છે. આચારસંહિતા હેઠળ રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારોએ ચૂંટણી દરમિયાન શું કરવું અને શું ન કરવું તે જણાવવામાં આવે છે. ભારતના બંધારણની કલમ 324 હેઠળ ચૂંટણી પંચ રાજકીય પક્ષોને શાંતિપૂર્ણ ચૂંટણી માટે આચારસંહિતાનું પાલન કરવા દબાણ કરી શકે છે.
આચારસંહિતા સૌપ્રથમ 1960માં કેરળ વિધાનસભા ચૂંટણીમાં લાગુ કરવામાં આવી હતી. ચૂંટણી પંચે 1962માં લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન પહેલીવાર રાજકીય પક્ષોને આ નિયમોની જાણકારી આપી હતી. આચારસંહિતા 1967ની લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓથી અમલમાં આવી હતી. રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકારના કર્મચારીઓએ ચૂંટણી પ્રક્રિયા પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી સરકારના નહીં પણ ચૂંટણી પંચના કર્મચારી તરીકે કામ કરવાનું હોય છે. ચૂંટણી પુરી થયા બાદ આચારસંહિતા હટાવવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચો: અમદાવાદમાં લોકસભાી ચૂંટણીને લઈને ભાજપ સજ્જ
શું કરવા માટે પ્રતિબંધિત છે?
-મંત્રીઓ સરકારી ખર્ચે ચૂંટણી રેલીઓ નહીં કરી શકે. આ સમયગાળા દરમિયાન, મંત્રીઓ પણ તેમના નિવાસસ્થાનથી ઓફિસ જવા માટે માત્ર સરકારી વાહનોનો ઉપયોગ કરી શકશે. તેનો ઉપયોગ ચૂંટણી રેલીઓ અને પ્રવાસો માટે કરી શકાશે નહીં.
-આચારસંહિતા લાગુ થયા બાદ કોઈપણ રાજકીય પક્ષને ફાયદો થાય તેવા કોઈ પણ સંજોગોમાં જનતાના નાણાંનો ઉપયોગ કરી શકાશે નહીં. સરકારી જાહેરાતો, ઉદ્ઘાટન, શિલાન્યાસ વગેરે જેવા તમામ પ્રકારના કાર્યક્રમોનું આયોજન કરી શકાતું નથી. પરંતુ જો કોઈ કામ શરૂ થઈ ગયું હોય તો તે ચાલુ રહી શકે છે.
– મંદિર, મસ્જિદ, ચર્ચ, ગુરુદ્વારા અથવા કોઈપણ ધાર્મિક સ્થળનો ચૂંટણી પ્રચાર માટે ઉપયોગ કરી શકાશે નહીં.
– આચારસંહિતા હેઠળ, સરકાર કોઈપણ સરકારી અધિકારી અથવા કર્મચારીની બદલી કે પોસ્ટ કરી શકતી નથી. ધારો કે ટ્રાન્સફર ખૂબ જ જરૂરી હોય તો ચૂંટણી પંચની પરવાનગી લેવી જરૂરી છે.
– સભાનું આયોજન કરવા, સરઘસ કાઢવા અને જાહેર કે ખાનગી જગ્યાએ લાઉડ સ્પીકરનો ઉપયોગ કરતા પહેલા સ્થાનિક પોલીસ અધિકારીઓની લેખિત પરવાનગી લેવી જરૂરી છે. રાત્રે 10.00 વાગ્યાથી સવારે 6.00 વાગ્યાની વચ્ચે લાઉડસ્પીકરનો ઉપયોગ કરી શકાશે નહીં.
આ પણ વાંચો: લોકસભા ચૂંટણી પહેલા PM એ કેમ્પેઈન લોન્ચ કર્યું
આચારસંહિતાનો ભંગ થાય તો શું થાય?
-તેથી જો કોઈ રાજકીય પક્ષ કે તેના ઉમેદવાર આચારસંહિતાનું ઉલ્લંઘન કરે છે તો તેના પ્રચાર પર પ્રતિબંધ લગાવી શકાય છે. ઉમેદવારને ચૂંટણી લડવાથી રોકી શકાય છે.
– આટલું જ નહીં, જો જરૂર પડે તો ઉમેદવાર સામે ફોજદારી કેસ પણ થઈ શકે છે અને જેલમાં જવાની પણ જોગવાઈ છે.
સામાન્ય માણસને પણ લાગુ પડે છે
આચારસંહિતા માત્ર રાજકીય પક્ષો કે ઉમેદવારો પુરતી મર્યાદિત નથી. આ વાત સામાન્ય માણસને પણ લાગુ પડે છે. મતલબ કે, જો કોઈ વ્યક્તિ તેના કોઈપણ નેતા માટે પ્રચારમાં વ્યસ્ત છે, તો તેણે પણ આ નિયમોનું પાલન કરવું પડશે. જો કોઈ રાજકારણી તમને ઉપરોક્ત નિયમોની અવગણના કરીને કોઈ કામ કરવાનું કહે તો તમે તેને આચારસંહિતાના નિયમો વિશે જણાવીને ના પાડી શકો છો. જો કોઈ પ્રચાર કરતા પકડાશે તો કાર્યવાહી થઈ શકે છે.
