CCS મંત્રાલયો શું છે? જેનો પોર્ટફોલિયો Nitish-Naidu ઇચ્છતા હતા, પરંતુ ભાજપે ના પાડી

Pm Modi New Cabinet: નરેન્દ્ર મોદી આજે સાંજે સતત ત્રીજી વખત વડાપ્રધાન તરીકે શપથ લેવા જઈ રહ્યા છે. તેમના છેલ્લા બે કાર્યકાળ દરમિયાન, તેમણે સંપૂર્ણ ગઠબંધન સરકાર ચલાવી હતી. આ વખતે તેઓ નેશનલ ડેમોક્રેટિક અલાયન્સ (NDA) સરકારનું નેતૃત્વ કરશે. હવે સરકાર ગઠબંધન છે તેથી સાથી પક્ષોને પણ કેન્દ્રીય મંત્રી પરિષદમાં પ્રતિનિધિત્વ આપવું પડશે. આ અંગે ભાજપ અને એનડીએમાં સામેલ અન્ય પક્ષો વચ્ચે બધુ નક્કી થઈ ગયું છે. એનડીએમાં ભાજપ પછી ટીપીડી અને જેડીયુ સૌથી મોટા પક્ષો છે. તેમની પાસે અનુક્રમે 16 અને 12 સાંસદ છે. એક રીતે એમ કહી શકાય કે આ બંને પક્ષોના સહયોગ વિના એનડીએ માટે કેન્દ્રમાં સરકાર બનાવવી મુશ્કેલ બની ગઈ હોત.

આ ચૂંટણીમાં ટીડીપી અને જેડીયુ કિંગમેકર તરીકે ઉભરી આવ્યા છે, તેથી આ બંને પક્ષો પણ કેન્દ્રમાં મોટા મંત્રાલયો ઈચ્છે છે. પરંતુ ભાજપે પોતાનું વલણ મક્કમતાથી આગળ ધપાવ્યું અને સાથી પક્ષોને કહ્યું કે તે ગઠબંધન ધર્મનું પાલન કરશે, પરંતુ માથું નમાવીને સરકાર ચલાવશે નહીં. કદાચ તેથી જ ભાજપે સુરક્ષા અંગેની કેબિનેટ કમિટી સાથે સંબંધિત ચારેય મંત્રાલયો પોતાની પાસે રાખવાનો નિર્ણય કર્યો છે. આ ચાર મંત્રાલયો છે ગૃહ, સંરક્ષણ, નાણાં અને વિદેશ. કોઈપણ પક્ષને મજબૂત સરકાર બનાવવા માટે, આ ચાર મંત્રાલયો પર તેનું નિયંત્રણ હોવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ મંત્રાલયો મળીને CCS (કેબિનેટ કમિટી ઓન સિક્યોરિટી)ની રચના કરે છે અને તમામ મુખ્ય બાબતો પર નિર્ણય લે છે.

સુરક્ષા અંગેની કેબિનેટ સમિતિનું શું કામ છે?
કેબિનેટ કમિટી ઓન સિક્યોરિટી (કમિટી ઓન સિક્યોરિટી ઓફ ધ યુનિયન કેબિનેટ) દેશની સર્વોચ્ચ સંસ્થા છે જે સુરક્ષાના મામલાઓ પર નિર્ણય લે છે. વડા પ્રધાન આ સમિતિના અધ્યક્ષ છે અને ગૃહમંત્રી, નાણાંમંત્રી, સંરક્ષણમંત્રી અને વિદેશમંત્રી તેના સભ્યો છે. દેશની સુરક્ષાને લગતી તમામ બાબતોમાં અંતિમ નિર્ણય સુરક્ષા પરની કેબિનેટ સમિતિ દ્વારા લેવામાં આવે છે. આ સિવાય સીસીએસ કાયદો અને વ્યવસ્થા અને આંતરિક સુરક્ષા સંબંધિત મુદ્દાઓ પર પણ અંતિમ નિર્ણય લે છે.

સુરક્ષા પરની કેબિનેટ કમિટી વિદેશી બાબતોને લગતા નીતિવિષયક નિર્ણયો સાથે વ્યવહાર કરે છે જે આંતરિક અથવા બાહ્ય સુરક્ષા પર અસર કરે છે. આ ઉપરાંત આ કમિટી દેશની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે અન્ય દેશો સાથેના કરારો સંબંધિત બાબતો પણ સંભાળે છે. CCS રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને અસર કરતા આર્થિક અને રાજકીય મુદ્દાઓ અને પરમાણુ ઉર્જા સંબંધિત તમામ બાબતોના નિરાકરણ માટે જવાબદાર છે. રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સાથે સંબંધિત સંસ્થાઓ અથવા સંસ્થાઓમાં અધિકારીઓની નિમણૂકનો નિર્ણય પણ સુરક્ષા પરની કેબિનેટ સમિતિ દ્વારા લેવામાં આવે છે. જેમ કે CCS નક્કી કરે છે કે દેશના રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર કોણ હશે.

સંરક્ષણ ઉત્પાદન વિભાગ (Department of Defense Production) અને સંરક્ષણ સંશોધન અને વિકાસ વિભાગ (DRDO)ના સંદર્ભમાં રૂ. 1000 કરોડથી વધુના મૂડી ખર્ચને લગતી તમામ બાબતો પર CCSનો નિર્ણય અંતિમ છે. ઉદાહરણ તરીકે, તાજેતરમાં CCS એ ભારતીય નૌકાદળ માટે 200 બ્રહ્મોસ મિસાઇલો માટે 19000 કરોડ રૂપિયાના સોદાને મંજૂરી આપી છે. આ વર્ષે માર્ચમાં કેન્દ્રીય કેબિનેટની સુરક્ષા સમિતિએ 5મી પેઢીના સ્વદેશી સ્ટીલ્થ ફાઇટર પ્રોજેક્ટને લીલી ઝંડી આપી હતી.

ભાજપ CCS સંબંધિત મંત્રાલયો કેમ છોડવા નથી માંગતી?
એવા અહેવાલો હતા કે નીતિશ કુમાર અને ચંદ્રબાબુ નાયડુ ગૃહ, સંરક્ષણ, નાણાં અને વિદેશ મંત્રાલયમાંથી એકની જવાબદારી માંગી રહ્યા છે, પરંતુ ભાજપે તેનો સ્પષ્ટ ઇનકાર કર્યો હતો. કારણ કે આ ચારેય મંત્રીમંડળના સૌથી મહત્વપૂર્ણ પોર્ટફોલિયો છે. આ સાથે એવી પણ ચર્ચા છે કે ભાજપ રોડ અને ટ્રાન્સપોર્ટ મંત્રાલય અને રેલ્વે મંત્રાલય તેમજ લોકસભા સ્પીકરનું પદ પણ તેના કોઈ સહયોગી પક્ષને નહીં આપે. તેની પાછળનું એકમાત્ર કારણ એ છે કે ગઠબંધન સરકાર હોવા છતાં, ભાજપ ઇચ્છતી નથી કે પીએમ મોદીએ ભવિષ્યમાં મુખ્ય નીતિ વિષયક બાબતોના નિર્ણયો માટે તેમના સહયોગી સાથીદારો પર નિર્ભર રહેવું પડે.

લોકસભા સ્પીકરનું પદ ન છોડવા પાછળનું કારણ એ છે કે ગઠબંધન સરકારમાં કોઈપણ સહયોગી તરફથી સમર્થન પાછું ખેંચવાના કિસ્સામાં તેમની ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે. આથી TDP અને JDUની નજર સ્પીકરના પદ પર છે જેથી સત્તાની ચાવી તેમની પાસે રહે અને કદાચ તેથી જ ભાજપ ગઠબંધન સાથીદારને આ પદ આપવામાં ખચકાટ અનુભવે છે. મોદી સરકારે છેલ્લા 10 વર્ષમાં રોડ અને ટ્રાન્સપોર્ટ મંત્રાલય અને રેલવે મંત્રાલયમાં ઘણું કામ કર્યું છે. પછી તે હાઇવે અને એક્સપ્રેસ વે, પુલ, ટનલ અથવા રેલ્વે ટ્રેકનું ડબલિંગ, ઇલેક્ટ્રિફિકેશન, બુલેટ ટ્રેન કે વંદે ભારત ટ્રેન પ્રોજેક્ટ હોય.

સરકારે આ બંને મંત્રાલયોના પ્રોજેક્ટમાં જંગી રોકાણ કર્યું છે. આ એવા મંત્રાલયો છે જેમનું કામ જમીન પર દેખાય છે અને જ્યારે વિકાસની વાત આવે છે, ત્યારે સરકાર આ બંને મંત્રાલયોના કામને બતાવે છે. આથી ભાજપ આ બંને મંત્રાલયો કોઈ સાથી પક્ષને આપવા માંગતી નથી. ભાજપ ઈચ્છે છે કે મોદી 3.0માં તે મંત્રાલયો પોતાની પાસે રાખવા જોઈએ, જે સરકારના અહેવાલોને વ્યવસ્થિત રાખવા માટે જરૂરી છે, તે ફૂડ પ્રોસેસિંગ, હેવી ઈન્ડસ્ટ્રી, એનર્જી, ટેક્સટાઈલ, ગ્રામીણ વિકાસ અને પંચાયતી રાજ જેવા મંત્રાલયો તેના સહયોગીઓને આપવાના પક્ષમાં છે.