ફિલ્મો પાસ કરનાર સેન્સર બોર્ડ કેવી રીતે કામ કરે છે? કયા આધારે આપવામાં આવે છે સર્ટિફિકેટ

How Censor Board Did Work: આ દિવસોમાં કંગના રનૌતની ફિલ્મ ‘ઇમરજન્સી’ ચર્ચાનો વિષય બની છે. આ ફિલ્મ 6 સપ્ટેમ્બર 2024ના રોજ સિનેમાઘરોમાં રિલીઝ થવાની હતી. પરંતુ રિલીઝ પહેલા જ આ ફિલ્મ વિવાદોમાં ફસાઈ ગઈ છે. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે સેન્સર બોર્ડે ફિલ્મને સર્ટિફિકેટ આપ્યું નથી. સેન્સર બોર્ડ (CBFC) નું નામ આવતાની સાથે જ ઘણા લોકોના મનમાં પ્રશ્ન આવે છે કે સેન્સર બોર્ડ એટલે શું ? તે કેવી રીતે કામ કરે છે? ફિલ્મોને કયા આધારે સર્ટિફિકેટ આપવામાં આવે છે? તો ચાલો તેના વિશે જાણીએ…

સેન્સર બોર્ડ એટલે શું?
સેન્સર બોર્ડનું પૂરું નામ સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ફિલ્મ સર્ટિફિકેશન (CBFC) છે જેને ટૂંકમાં સેન્સર બોર્ડ કહેવામાં આવે છે. તમને જણાવી દઈએ કે આ એક વૈધાનિક સંસ્થા છે જે સૂચના અને પ્રસારણ મંત્રાલય હેઠળ આવે છે. સેન્સર બોર્ડનું કામ ભારતમાં બનેલી ફિલ્મોને તેમની રિલીઝ પહેલા તેમના વિષયવસ્તુ અનુસાર પ્રમાણપત્ર આપવાનું છે. જાણી લો કે આ પ્રમાણપત્રો સિનેમેટોગ્રાફી એક્ટ 1952 હેઠળની જોગવાઈઓ અનુસાર ફિલ્મોને આપવામાં આવે છે.

સેન્સર બોર્ડની સ્થાપના કેવી રીતે થઈ?
ખરેખરમાં પહેલી ફિલ્મ રાજા હરિશ્ચંદ્ર ભારતમાં વર્ષ 1913માં રિલીઝ થઈ હતી. આ પહેલી અને છેલ્લી ફિલ્મ હતી જેને સેન્સર બોર્ડમાંથી પસાર થવું પડ્યું ન હતું. કારણ કે ભારતીય સિનેમેટોગ્રાફી એક્ટ 1920માં ઘડવામાં આવ્યો હતો અને તે સમયથી અમલમાં આવ્યો હતો. આ પછી વર્ષ 1952માં સિનેમેટોગ્રાફ એક્ટ ફરીથી લાગુ કરવામાં આવ્યો. આ પછી તેનું નામ ‘સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ફિલ્મ સેન્સર્સ’ રાખવામાં આવ્યું. વર્ષ 1983માં ફરી એકવાર આ અધિનિયમમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો અને સંસ્થાનું નામ ફરીથી ‘સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ ફિલ્મ સર્ટિફિકેશન એટલે કે CBFC’ રાખવામાં આવ્યું.

આ પણ વાંચો: ગુજરાતના આ શહેરમાં છે ગરમ પાણીનો કુંડ, ત્રિમંદિર અને સૌથી મોટું કબ્રસ્તાન

સેન્સર બોર્ડના સભ્યોની નિમણૂક કોણ કરે છે?
ખરેખરમાં તે સભ્યોની નિમણૂક સરકાર દ્વારા કરવામાં આવે છે. આ સભ્યો કોઈ સરકારી હોદ્દો ધરાવતા નથી. એ લોકોનું કામ એ હોય છે કે કોઈ પણ ફિલ્મ રિલીઝ થાય એ પહેલા જોઈ લે અને કયું સર્ટિફિકેટ આપવું એ નક્કી કરી લે.

ફિલ્મોને કેટલી કેટેગરીમાં વહેંચવામાં આવે છે?
તમે ઘણીવાર સાંભળ્યું હશે કે આ ફિલ્મને કેટેગરીમાં વહેંચવામાં આવી છે. વાસ્તવમાં 4 શ્રેણીઓ બનાવવામાં આવી છે.

• ‘A’ પ્રમાણપત્ર – ફક્ત પુખ્ત વયના લોકો જ આ શ્રેણીની ફિલ્મો જોઈ શકે છે.
• ‘UA’ પ્રમાણપત્ર – 12 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માતાપિતા અથવા વડીલ સાથે આ શ્રેણીની ફિલ્મો જોઈ શકે છે.
• ‘U’ પ્રમાણપત્ર- કોઈપણ વય અને વર્ગના લોકો પરિવાર સાથે આ શ્રેણીની ફિલ્મો જોઈ શકે છે.
• ‘S’ પ્રમાણપત્ર – વિશેષ વર્ગના લોકો જેમ કે ડૉક્ટર વગેરે આ શ્રેણીની ફિલ્મો જોઈ શકે છે.

ફિલ્મની શ્રેણી કેવી રીતે નક્કી થાય છે?
જાણો કેવી રીતે સેન્સર બોર્ડ ફિલ્મોની શ્રેણી નક્કી કરે છે. ખરેખરમાં સેન્સર બોર્ડ પાસે ફિલ્મોને પાસ કરવા માટે 68 દિવસનો સમય હોય છે. સેન્સર બોર્ડ ફિલ્મોમાં દર્શાવવામાં આવેલા ખુન-ખરાબા અને બોલ્ડ સીન્સના આધારે ફિલ્મોની શ્રેણી નક્કી કરે છે.