કાશ્મીરમાં એક બાદ એક ભૂકંપના ઝટકા, સર્જાઈ શકે છે મોટી તબાહી… જાણો તેનો ભયાનક ઈતિહાસ

Earthquake: કાશ્મીર ખીણમાં છેલ્લા બે દિવસમાં ત્રણ વખત ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા. ગઈ કાલે રાત્રે 10.22 વાગ્યે બારામુલ્લા જિલ્લાની નજીક ફરી એકવાર ભૂકંપ આવ્યો. તેની તીવ્રતા 3.9 માપવામાં આવી હતી. આ ભૂકંપના આંચકાઓમાં કોઈ પણ વ્યક્તિને નુકસાન થયાના અહેવાલ નથી. આ સમયે મોટાભાગના લોકો તેમના ઘરની અંદર છે. આ પહેલા મંગળવારે પણ ઘાટીમાં ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા.

જમ્મુ-કાશ્મીરમાં મંગળવારે સવારે એક પછી એક ભૂકંપના બે આંચકા અનુભવાયા હતા. જેના કારણે લોકોમાં ગભરાટ ફેલાયો હતો. ભૂકંપનો પ્રથમ આંચકો સવારે 6.45 કલાકે અનુભવાયો હતો. આ ભૂકંપની તીવ્રતા 4.9 નોંધાઈ હતી. અગાઉના ભૂકંપનું કેન્દ્ર પણ ઉત્તર કાશ્મીરના બારામુલ્લા જિલ્લાની નજીક હતું. સવારે 6.52 કલાકે લોકોએ ભૂકંપનો બીજો આંચકો અનુભવ્યો હતો. તેની તીવ્રતા 4.8 નોંધાઈ હતી. અગાઉ ફેબ્રુઆરી અને ડિસેમ્બરમાં ઘાટીમાં ભૂકંપ આવ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં સવાલ એ થાય છે કે શું આ નાના ધરતીકંપો કોઈ મોટી દુર્ઘટના તરફ ઈશારો કરી રહ્યા છે. આ સાથે આપણે જાણીશું કે કાશ્મીરમાં તે દિવસ જ્યારે સ્વતંત્ર ભારતના કાશ્મીરના ઈતિહાસમાં સૌથી મોટો ભૂકંપ આવ્યો હતો.

પીઓકેમાં પણ ભૂકંપ આવ્યો હતો
પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના કાશ્મીર એટલે કે પીઓકેમાં મંગળવારે 5.1ની તીવ્રતાના બે ભૂકંપ આવ્યા હતા. આ પહાડી વિસ્તારના રહેવાસીઓના મનમાં ગભરાટ ફેલાઈ ગયો હતો. તેનાથી પણ વધુ ડરામણી વાત એ હતી કે તેનું કેન્દ્ર કાશ્મીરમાં હતું. પીઓકે સિવાય ઘણા વિસ્તારો સહિત સમગ્ર જેલમ ખીણમાં તીવ્ર ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા. જેના કારણે મુઝફ્ફરાબાદમાં ઈન્ટરનેટ સેવા પણ પ્રભાવિત થઈ હતી. પૂંછ અને હવેલીની આસપાસના જિલ્લાઓમાં પણ ભૂકંપના આંચકા અનુભવાયા હતા.

નાના ધરતીકંપ મોટા ચેતવણીઓ તરીકે કામ કરે છે
સતત આવતા આ નાના ધરતીકંપો જૂના ઈતિહાસની યાદો લઈને આવ્યા. એવું કહેવાય છે કે મોટા ભૂકંપ પહેલા નાના ભૂકંપ ચેતવણીનું કામ કરે છે. એક મીડિયા રિપોર્ટમાં નેશનલ સેન્ટર ઓફ સિસ્મોલોજી (NCS)ના પૂર્વ વડાએ કહ્યું છે કે હજુ સુધી આવું કોઈ મશીન બનાવવામાં આવ્યું નથી. જે ભૂકંપની આગાહી કરી શકે છે. પરંતુ સળંગ નાના ભૂકંપને મોટા ભૂકંપ માટે મોટી ચેતવણી માનવામાં આવે છે. અમે જે જૂના ઈતિહાસની વાત કરી રહ્યા હતા તે 2005માં આવેલા ભયાનક ભૂકંપની સાચી ઘટના છે.

2005નું તે ભયાનક દ્રશ્ય
જમ્મુ-કાશ્મીર સૌથી સંવેદનશીલ વિસ્તારોમાંથી એક છે. તમે અહીં સૌથી સુંદર ખીણો અને ખીણો પણ જોઈ શકો છો. પરંતુ અત્યારે આપણે આ સુંદર રાજ્યની તે ભયાનક ઘટના જોઈએ. 8 ઓક્ટોબર 2005, કાશ્મીરના ઈતિહાસનો એ દિવસ આજે પણ તે સમયના લોકોના મનમાંથી છટકી શક્યો ન હોત. આ દિવસે આવેલા અત્યંત ગંભીર ભૂકંપની તીવ્રતા રિક્ટર સ્કેલ પર 7.6 માપવામાં આવી હતી. આ ભૂકંપના કારણે એલઓસીને અડીને આવેલા પાકિસ્તાન અને કાશ્મીર બંને વિસ્તારોમાં 80 હજારથી વધુ લોકોના મોત થયા હતા.

કાશ્મીર કયા સિસ્મિક ઝોનમાં આવે છે?
બ્યુરો ઓફ ઈન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ્સે અનેક એજન્સીઓ પાસેથી મળેલી વૈજ્ઞાનિક માહિતીના આધારે દેશને અલગ-અલગ સિસ્મિક ઝોનમાં વિભાજિત કર્યો છે જે ખતરનાક ક્ષેત્રમાં આવે છે. વૈજ્ઞાનિકોના મતે આ એ વિસ્તાર છે જ્યાં 9ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ આવી શકે છે. માત્ર કાશ્મીર જ નહીં પરંતુ ઉત્તર-પૂર્વ ભારતના ઘણા ભાગો આ ખતરનાક ક્ષેત્રમાં આવે છે. તેમાં ઉત્તરાખંડ, ગુજરાતના કચ્છનું રણ, ઉત્તર બિહારના કેટલાક ભાગો, હિમાચલ પ્રદેશ અને આંદામાન નિકોબાર ટાપુઓનો પણ સમાવેશ થાય છે. પરંતુ આ સાથે એ સમજવું જરૂરી છે કે અસરની તીવ્રતા શું અને કેટલી છે.

અસર કેટલી તીવ્રતા પર થાય છે?
રિક્ટર સ્કેલ પર 5 થી ઓછી તીવ્રતા ધરાવતા ભૂકંપને હળવા ગણવામાં આવે છે. આવા ભૂકંપ વર્ષમાં લગભગ 6 હજાર વખત આવે છે. પરંતુ તે જોખમી નથી. જો કે, તે મોટાભાગે વિસ્તારની રચના પર આધાર રાખે છે. કારણ કે જો તેનું કેન્દ્ર કોઈ નદીના કિનારે હોય અને ત્યાં ભૂકંપ વિરોધી ટેક્નોલોજી વિના ઊંચી ઈમારતો બનાવવામાં આવે તો 5ની તીવ્રતાનો ભૂકંપ પણ ખતરનાક બની શકે છે.

રિક્ટર સ્કેલ પર 2 અથવા તેનાથી ઓછી તીવ્રતાવાળા ધરતીકંપો રેકોર્ડ કરવા થોડા મુશ્કેલ છે અને તેના આંચકા પણ અનુભવાતા નથી. આવા ભૂકંપ વર્ષમાં 8 હજારથી વધુ વખત આવે છે. રિક્ટર સ્કેલ પર 5 થી 5.9 સુધીના ધરતીકંપો મધ્યમ હોય છે અને દર વર્ષે આવા માત્ર 800 જેટલા આંચકા અનુભવાય છે.