ભારત સાથે અનેક MoU ખતમ કરવાની તૈયારીમાં બાંગ્લાદેશ! સંબંધોનો આવી શકે છે અંત

Bangladesh: બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકાર ભારત સાથે હસ્તાક્ષર કરાયેલા કેટલાક મેમોરેન્ડમ ઓફ અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ (એમઓયુ) રદ કરી શકે છે. એવા અહેવાલો છે કે મોહમ્મદ યુનુસની આગેવાની હેઠળની વચગાળાની સરકાર આવા કરારોની સમીક્ષા કરવાની તૈયારી કરી રહી છે જે બાંગ્લાદેશ માટે ફાયદાકારક નથી. જો કે, અત્યાર સુધી બાંગ્લાદેશ તરફથી આવા કોઈપણ એમઓયુ વિશે સ્પષ્ટપણે કંઈ કહેવામાં આવ્યું નથી. આ સિવાય વચગાળાની સરકારે સ્પષ્ટ કર્યું છે કે જો પૂર્વ વડાપ્રધાન શેખ હસીનાને પરત લાવવા કાયદાકીય રીતે જરૂરી હશે તો પ્રત્યાર્પણના પ્રયાસો કરવામાં આવશે.

બાંગ્લાદેશી મીડિયા અહેવાલો અનુસાર, જો અગાઉ હસ્તાક્ષર કરાયેલા કેટલાક કરારો દેશ માટે બિન-લાભકારક જણાય છે, તો વચગાળાની સરકાર તેની સમીક્ષા કરી શકે છે અથવા તેને રદ પણ કરી શકે છે. જો કે આ અંગે વચગાળાની સરકાર દ્વારા હજુ સુધી કોઈ સત્તાવાર જાહેરાત કરવામાં આવી નથી. વચગાળાના વિદેશ પ્રધાન તૌહીદ હુસૈને તાજેતરમાં કહ્યું છે કે એમઓયુ બંધનકર્તા કરાર નથી અને તેમાં ફેરફાર કરી શકાય છે અથવા તો પાછો ખેંચી પણ શકાય છે.

બાંગ્લાદેશી મીડિયા અહેવાલ આપે છે કે OIC એટલે કે ઓર્ગેનાઈઝેશન ઓફ ઈસ્લામિક કોઓપરેશનની બેઠકમાંથી પરત ફર્યા બાદ હુસૈને કહ્યું, ‘એમઓયુ એ કરાર નથી. તેઓ હંમેશા સુધારી શકાય છે. જો બાંગ્લાદેશ સરકારને લાગે છે કે તે એમઓયુથી કોઈ ફાયદો નથી, તો તેની હંમેશા સમીક્ષા કરી શકાય છે. તેમણે કહ્યું કે જો બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારને લાગે છે કે આ એમઓયુ દેશના હિતમાં નથી તો તેના પર પુનર્વિચાર કરી શકાય છે.

શું કારણ હોઈ શકે?
અહેવાલ મુજબ, ઘણા રાજકીય નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે વચગાળાની સરકારને લાગે છે કે શેખ હસીના વહીવટીતંત્રના ભારત સાથે ગાઢ સંબંધો હતા અને એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કરતી વખતે ભારતીય હિતોનું ખાસ ધ્યાન રાખવાની ફરજ પડી હશે. શેખ હસીના વહીવટીતંત્રે જૂન 2024માં ભારત સાથે કુલ 10 એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. જેમાંથી 7 નવા અને 3 રિન્યુ કરવાના હતા.

રડાર પર ભારત સંબંધિત પ્રોજેક્ટ્સ
એવા અહેવાલો છે કે બાંગ્લાદેશને ભારતીય લોન અંગે અનિશ્ચિતતા છે. આયોજન મંત્રાલય ઇન્ડિયન લાઇન ઓફ ક્રેડિટ્સ (LOCs) દ્વારા ચાલુ અને સૂચિત પ્રોજેક્ટ્સની સમીક્ષા કરી રહ્યું છે. મળતી માહિતી અનુસાર પ્રોજેક્ટના હિતધારકોને લાગે છે કે આ LoC ખાસ કરીને ભારતીય હિતો સાથે સંબંધિત છે. રિપોર્ટમાં આશુગંજથી અખૌરા સુધી ફોર લેન રોડનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.

ભારતે ત્રણ LoCs દ્વારા 2010, 2016 અને 2017માં કુલ $7.36 બિલિયનની ક્રેડિટનું વચન આપ્યું છે. બાંગ્લાદેશી મીડિયાના અહેવાલો અનુસાર, અત્યાર સુધીમાં માત્ર 1.80 અબજ ડોલર જ જાહેર કરવામાં આવ્યા છે. 3 LoC હેઠળ કુલ 36 પ્રોજેક્ટ ચાલી રહ્યા છે.

આ પણ વાંચો: ટિકિટ નહીં આપે તો કોંગ્રેસમાં જોડાઈ જઈશ, હરિયાણા BJPના દિગ્ગજ નેતાની જાહેરાત

બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારના જળ સંસાધનોના સલાહકાર સૈયદા રિઝવાના હસને કહ્યું છે કે સરકાર તિસ્તા જળ વહેંચણી સંધિ પર ભારત સાથે ફરી વાતચીત શરૂ કરવા માંગે છે. તેમણે કહ્યું કે ઉપલા નદી અને નીચલા નદીના દેશોએ પાણીની વહેંચણી અંગેના આંતરરાષ્ટ્રીય સિદ્ધાંતોનું પાલન કરવું જોઈએ.

ઢાકામાં પીટીઆઈ સાથે વાત કરતા હસને વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો કે ભારત સાથે તિસ્તા સંધિ અને અન્ય જળ વહેંચણી સંધિઓ પરના વિવાદને વાટાઘાટો દ્વારા સૌહાર્દપૂર્ણ રીતે ઉકેલવામાં આવશે પરંતુ સૂચવ્યું કે જો કોઈ સમજૂતી ન થાય તો, બાંગ્લાદેશ આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદાકીય દસ્તાવેજો અને સિદ્ધાંતો પર વિચાર કરી શકે છે.

“અમે તિસ્તાના પાણીની વહેંચણી મુદ્દે તમામ સંબંધિત પક્ષો (બાંગ્લાદેશમાં) સાથે ચર્ચા કરી છે,” તેમણે રવિવારે એક મુલાકાતમાં પીટીઆઈને કહ્યું. ચર્ચામાં અમે એ નિષ્કર્ષ પર પહોંચ્યા કે અમારે તિસ્તા સંધિને લગતી પ્રક્રિયા અને સંવાદ ફરી શરૂ કરવાની જરૂર છે. અમારે ગંગા સંધિ પર પણ કામ કરવાનું છે, જેની મુદત બે વર્ષમાં પૂર્ણ થવા જઈ રહી છે.

“બંને પક્ષો સંમત થયા છે અને તિસ્તા જળ-વહેંચણી સંધિનો ડ્રાફ્ટ તૈયાર છે,” તેમણે કહ્યું. પરંતુ પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્યમંત્રીના વિરોધને કારણે કરાર પર હસ્તાક્ષર થઈ શક્યા ન હતા. હકીકત એ છે કે અમે કરારને અંતિમ સ્વરૂપ આપી શક્યા નથી. તેથી અમે મુસદ્દા કરાર સાથે તે બિંદુથી શરૂ કરીશું અને ભારતને આગળ આવવા અને વાટાઘાટ પ્રક્રિયા ફરીથી શરૂ કરવા વિનંતી કરીશું.

ભારત અને બાંગ્લાદેશ 2011 માં તત્કાલિન વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહની ઢાકા મુલાકાત દરમિયાન તિસ્તા જળ વહેંચણી સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવાના હતા પરંતુ પશ્ચિમ બંગાળના મુખ્ય પ્રધાન મમતા બેનર્જીએ તેમના રાજ્યમાં પાણીની અછતને કારણે તેને સંમતિ આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો.