ડૉક્ટર બનવું મોંઘું કેમ?

Prime 9 With Jigar: ગુજરાતમાં રાજ્ય સરકાર દ્વારા બનાવાયેલી Gujarat Medical Education and Research Society એટલે કે GMERS સંચાલિત મેડિકલ કોલેજોમાં ફી વધારાનો મુદ્દો ગાજ્યો છે.  GMERS દ્વારા શૈક્ષણિક વર્ષ-2024-25થી લાગુ કરાયેલા ફી વધારો કરાયો છે.

NRI ક્વોટામાં જે બેઠકો ખાલી રહે છે તે મેનેજમેન્ટ ક્વોટામાં ફેરવી દેવાશે તેથી આ બેઠકો માટે વાર્ષિક 17 લાખ રૂપિયા ફી લઈને પ્રવેશ આપવામાં આવશે. Gujarat Medical Education and Research Society દ્વારા ગુજરાતમાં 13 મેડિકલ કોલેજોનું સંચાલન થાય છે. આ કોલેજોમાં અમદાવાદની સોલા મેડિકલ કૉલેજ ઉપરાંત, વડોદરાની ગોત્રી, ગાંધીનગર,  પાટણની ધારપુર , હિંમતનગર, જૂનાગઢ, વલસાડ, નવસારી, રાજપીપળા અને ગોધરા મેડિકલ કોલેજનો સમાવેશ થાય છે.  આ 13 GMERS કોલેજ સરકારી કોલેજો જ છે પણ તેમની ફી ખાનગી કોલેજોની જેમ લેવાય છે.

આ ફી વધારાના કારણે વિદ્યાર્થીઓમાં વિરોધ છે કેમ કે ગુજરાત સરકારના નવા ફી માળખા પછી સામાન્ય પરિવારના વિદ્યાર્થી માટે તો મેડિકલ શિક્ષણ શક્ય જ ના બને એવી હાલત થઈ ગઈ છે. આ નવી ફી MBBS અભ્યાસક્રમ માટેની છે. MBBS કર્યા પછી સરકારી હોસ્પિટલમાં નોકરી કરવા સિવાય કોઈ કારકિર્દી નથી તેથી મેડિકલમાં કારકિર્દી બનાવવી હોય તો MBBS પછી સ્પેશ્યલાઇઝ્ડ કોર્સ કરવો પડે. મતલબ કે, MS કે MD કરવું પડે. સ્પેશિયલાઈઝેશન માટે પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન કરવું પડે કે જેમાં એડમિશન માટે જોરદાર કોમ્પીટિશન હોય છે. પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશનમાં સરકારી કોલેજમાં એડમિશન મળે પછી MBBS કરનારને સરકાર સ્ટાઈપેન્ડ આપતી હોય છે પણ ખાનગી કોલેજમાં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશન કરો તો પાછી તોતિંગ ભરવી જ પડે. ભારતમાં સરકારી મેડિકલ કોલેજોમાં પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએશનની બેઠકો ઓછી હોય છે તેથી મોટા ભાગના વિદ્યાર્થીઓએ ખાનગી મેડિકલ કોલેજોમાં જ એડમિશન લેવું પડે છે. આ ખર્ચ પણ બહુ ઉંચો હોય છે.

સામાન્ય પરિવારનો દીકરો કે દીકરી ધોરણ 12 સુધી ભણે એ પછી MBBSનાં પાંચ વર્ષ પૂરાં કરે, એક વર્ષ ઈન્ટર્નશિપ કરે એટલે ડૉક્ટર બનવા સુધીનાં સાત વર્ષ નીકળી જાય. સરકારી મેડિકલ કોલેજમાં એડમિશન મળ્યુ હોય તો ખર્ચ ઓછો થાય.

હૉસ્પિટલ ખોલો તો કરોડોમાં ખર્ચ થાય….જે માત્ર ધનિકોને પરવડે….જેમનાં માતા-પિતા પહેલાંથી ડોક્ટર હોય આ સ્થિતિ અંગે નેશનલ મેડિકોસ ઓર્ગેનાઈઝેશન એટલે કે NMOએ પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. NMOનું કહેવું છે કે, ગુજરાત સરકાર સંચાલિત ગુજરાત મેડિકલ એજ્યુકેશન એન્ડ રિસર્ચ સોસાયટી ફી વધાર્યા કરે છે જ્યારે રાજ્યમાં અનુસ્નાતક એટલે કે PG મેડિકલ વિદ્યાર્થીઓને અપાતા સ્ટાઈપેન્ડમાં કોઈ વધારો કરાતો નથી. સમગ્ર ભારતમાં પીજી મેડિકલ વિદ્યાર્થીઓને ગુજરાત સૌથી ઓછું સ્ટાઈપેન્ડ એટલે કે 90000 રૂપિયા પ્રતિ માસ ઑફર કરે છે.

NMOની આ વાત સાચી છે.  ભારતમાં  શિક્ષણ મોટો બિઝનેસ બની ગયો છે પણ મેડિકલ માત્ર બિઝનેસ નથી પણ સેવાનું ક્ષેત્ર પણ છે. મેડિકલ માનવજીવન સાથે સંકળાયેલું ક્ષેત્ર હોવાથી તેને સસ્તું રાખવું જોઈએ. એના બદલે દેશમાં મેડિકલ એજ્યુકેશન એટલે કે તબીબી શિક્ષણ પાછળ થતો અસહ્ય ખર્ચનો બોજ સામાન્ય પરિવારનાં માતા-પિતા ઉઠાવી શકતા નથી. મેડિકલ એજ્યુકેશનને સસ્તું બનાવવાની જરૂર છે પણ તેના બદલે ઉલટું થઈ રહ્યું છે.

મેડિકલ એજ્યુકેશનને સસ્તું બનાવવા માટે નેશનલ મેડિકલ કમિશને થોડાં વર્ષો પહેલાં જાહેરાત કરી હતી કે, હવેથી ખાનગી મેડિકલ કોલેજોમાં પચાસ ટકા બેઠકો એવી હશે કે જ્યાં રાજ્યની સરકારી મેડિકલ કોલેજ દ્વારા લેવામાં આવશે તેટલી જ ફી વિદ્યાર્થીઓ પાસેથી લેવામાં આવશે. આ નિર્ણય સારો હતો પણ તેની અસર એ થઈ કે ખાનગી મેડિકલ કોલેજોએ ફી વધારી દીધી. ખાનગી અને ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓમાં પચાસ ટકા બેઠકો પર જે તે રાજ્યની સરકારી મેડિકલ કોલેજ દ્વારા લેવાતી ફી લેવા માંડી તેના કારણે થયેલું નુકસાન આ રીતે સરભર કરી દીધું છે. અત્યારે જીએમઈઆરએસ દ્વારા કરાયેલો વધારો તેનું જ પરિણામ છે. ગુજરાતી વિદ્યાર્થીઓની તો કમનસીબી એ છે કે, જીએમઈઆરએસ દ્વારા સંચાલિત મેડિકલ કોલેજોને ખાનગી કોલેજોના નિયમ લાગુ પડે છે.

પહેલો માર એ કે, મેડિકલ કોલેજોમાં ભણેલા વિદ્યાર્થીઓ પોતે કરેલો ખર્ચ વસૂલવા માટે ખાનગી કે કોર્પોરેટ હોસ્પિટલમાં જતા રહે છે તેથી સરકારને પૂરતા પ્રમાણમાં સરકારી હોસ્પિટલો માટે ડૉક્ટરો મળતા નથી. બીજો માર એ કે, ગ્રેજ્યુએશન લેવલે જ વિદ્યાર્થીઓ વિદેશ ભણવા જતા રહે છે.

ગુજરાતમાં પાંચ વર્ષમાં ભણવામાં જેટલી ફી આપવી પડે તેટલી ફીમાં મેડિકલ કોલેજની ટ્યુશન ફીની સાથે રહેવા-જમવાનો ખર્ચ પણ આવી જાય એવા દેશોમાં વિદ્યાર્થીઓ એમબીબીએસ કરવા જાય છે.

રશિયાએ આક્રમણ કર્યું ત્યારે મુશ્કેલી સર્જાઈ ….20 હજારથી વધારે ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ યુક્રેનમાં ભણતા હતા હવે, ભારતીયો બીજા દેશોમાં જાય છે. રશિયામાં ભારતીયોનો ધસારો…રશિયાની સરકારી યુનિવર્સિટીઓમાં મેડિકલ કોલેજમાં એન્ટ્રી…..વિદ્યાર્થીઓને NRI ક્વોટા પર પણ પ્રવેશ અપાય આ કોલેજમાં ફી ઘણી ઓછી ….કઝાકિસ્તાનમાં વિદ્યાર્થી 25 લાખનો ખર્ચ કરીને શિક્ષણ અને હૉસ્ટેલ ફી ભરી શકે …વિદ્યાર્થીઓ ભારત આવીને એક પરીક્ષા આપીને પ્રેકિટસ કરી શકે….આ પરીક્ષામાં પાસ થવું બહું અઘરું નથી ….આ જ કારણસર ભારતમાં ભણવાના બદલે વિદ્યાર્થીઓ વિદેશમાં જાય. ગુજરાતમાં 1995 પછી એક પણ સરકારી મેડિકલ કૉલેજ બની નથી.

ગુજરાતનાં પાડોશી રાજ્યોમાં આ રીતે ચાલતી સરકારી મેડિકલ કોલેજની વાર્ષિક ફી બહુ ઓછી છે.

યુક્રેનમાં ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ ફસાયા ત્યારે આ મુદ્દો સુપ્રીમ કોર્ટમાં ગયો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે સરકારને સવાલ કરેલો કે, ભારતીય વિદ્યાર્થીઓએ વિદેશમાં ભણવા કેમ જવું પડે છે ? એ વખતે સરકારે પોતે કબૂલ્યું હતું કે, દેશમાં મેડિકલ એજ્યુકેશન પાછળનો ખર્ચ ખૂબ જ વધારે થઈ ગયો છે તેને લીધે વિદ્યાર્થીઓએ ભારત છોડીને યુક્રેન જેવા અન્ય દેશોમાં જવું પડી રહ્યું છે. સુપ્રીમ કોર્ટનાં ન્યાયમૂર્તિ બીઆર ગવઈ અને ન્યાયમૂર્તિ હિમા કોહલીએ સવાલ કરેલો કે, દેશમાં આજે શિક્ષણ એક મોટો કારોબાર બની ગયો છે અને શિક્ષણના આ કારોબારને મોટા કોર્પોરેટ ગ્રુપ્સ દ્વારા ચલાવવામાં આવી રહ્યો છે કે જે તોતિંગ ફી વસૂલે છે ત્યારે સરકાર તેને રોકવા કેમ કશું કરતી નથી ? સૉલિસિટર જનરલ તુષાર મેહતાએ કબૂલ્યું હતું કે, આ પ્રકારની કોલેજોની સંખ્યા વધી રહી હતી અને એન્જીનિયરિંગ કોલેજોને શોપિંગ સેન્ટર્સની માફક ચલાવવામાં આવે છે. મેડિકલમાં પણ ખાનગી કોલેજો વધી રહી છે તેથી ખર્ચ વધી રહ્યો છે. દરેક વ્યક્તિ પોતાના બાળકોને એન્જિનિયર, ડૉક્ટર બનાવવા માંગે છે પણ મેડિકલ એજ્યુકેશનની વાત આવે ત્યારે સૌથી પહેલાં બજેટ અંગે વિચારવું પડે છે કેમ કે મેડિકલમાં ગ્રેજ્યુએશન ઘણું મોંઘું છે. સરકારે કબૂલ્યું કે મેડિકલ એજ્યુકેશન સસ્તું કરવું જોઈએ પણ એ દિશામાં કશું કરાયું નથી.

આ મોંઘા મેડિકલ એજ્યુકેશનનો ખર્ચનો બધો ભાર સામાન્ય લોકો પર જ આવે છે. ઘણા બધા ડોક્ટરો પોતે શિક્ષણ પાછળ કરેલો ખર્ચ વસૂલવા માટે કેવાં કામ કરે છે એ સૌ જાણે છે.

બધા ડૉક્ટર આ રીતે વર્તતા નથી પણ ઘણા બધા ડોક્ટરો આ રીતે વર્તે છે ને તેના કિસ્સા આપણે સાંભળીએ જ છીએ. આ તમામ સમસ્યાઓનો એકમાત્ર ઇલાજ મેડિકલ એજ્યુકેશનને સસ્તું કરવાનો છે.