જાણો કેન્સરના વિવિધ પ્રકાર, શરીરમાં ગમે ત્યાં થઈ શકે છે આ રોગ

અમદાવાદઃ ગઈકાલે આપણે કેન્સર એક્ઝેટલી શું છે તેના વિશે જાણ્યું. આ સાથે જ કેન્સર કેવી રીતે થાય છે અને વિકસે છે, તેના વિશે માહિતી મેળવી હતી. ત્યારે આ આર્ટિકલમાં આપણે જાણીશું કેન્સરના વિવિધ પ્રકાર વિશે…

આમ જોવા જઈએ તો, કેન્સરના 100 કરતાં વધુ પ્રકાર છે. કેન્સરનું નામ જે-તે અંગ પર થાય છે તેના પરથી જ રાખવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ફેફસાનું કેન્સર ફેફસામાં થાય છે અને મગજનું કેન્સર મગજમાં થાય છે. કેન્સરનું વર્ણન કોષના પ્રકાર દ્વારા પણ કરી શકાય છે. જેમ કેસ, ઉપકલા કોષ અથવા સ્ક્વામસ સેલ.

કોષને આધારે કેન્સરના પ્રકારઃ

• કાર્સિનોમાઃ આ કેન્સરનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે. તેઓ ઉપકલા કોષો દ્વારા રચાય છે, જે કોષો શરીરની અંદર અને બહારની સપાટીને આવરી લે છે. તેમાં ઘણાં પ્રકારના ઉપકલા કોષ છે. તેને માઈક્રોસ્કોપથી જોતાં તે સ્તંભ જેવાં દેખાય છે

વિવિધ ઉપકલા કોશિકાઓથી થતા કાર્સિનોમાના અલગ અલગ નામ છેઃ

• એડેનોકાર્સિનોમાઃ આ પ્રકારના કેન્સરના કોષ પ્રવાહી અથવા લાળ ઉત્પન્ન કરે છે. આ પ્રકારના ઉપકલા કોષ સાથેની પેશીઓને ક્યારેક ગ્રંથિયુક્ત પેશીઓ કહેવામાં આવે છે. સ્તન, કોલોન અને પ્રોસ્ટેટના મોટાભાગના કેન્સર એડેનોકાર્સિનોમાસ છે.
• બેસલ સેલ કાર્સિનોમાઃ આ કેન્સર એપિડર્મિસના નીચલા અથવા બેઝલ (બેઝ) સ્તરમાં થાય છે, જે વ્યક્તિની ત્વચાનું બાહ્ય પડ છે.
• સ્ક્વામસ સેલ કાર્સિનોમાઃ આ કેન્સર સ્ક્વોમસ કોશિકાઓમાં થાય છે, જે ઉપકલા કોષો છે જે ચામડીની બાહ્ય સપાટીની નીચે હોય છે. સ્ક્વામસ કોષો પેટ, આંતરડા, ફેફસાં, મૂત્રાશય અને કિડની સહિત અન્ય ઘણાં અવયવોને પણ રેખાબદ્ધ કરે છે. જ્યારે માઈક્રોસ્કોપથી જોવામાં આવે ત્યારે સ્ક્વામસ કોષો માછલીના ભીંગડા જેવા સપાટ દેખાય છે. સ્ક્વામસ સેલ કાર્સિનોમાને કેટલીકવાર એપિડર્મોઇડ કાર્સિનોમાસ કહેવામાં આવે છે.
• ટ્રાન્ઝિશનલ સેલ કાર્સિનોમાઃ આ કેન્સર ટ્રાન્ઝિશનલ એપિથેલિયમ અથવા યુરોથેલિયમ તરીકે ઓળખાતી ઉપકલા પેશીઓમાં થાય છે. આ પેશી ઉપકલા કોશિકાઓનાં ઘણાં સ્તરોથી બનેલી છે, જે મોટા અને નાના થઈ શકે છે. તે મૂત્રાશય, મૂત્રમાર્ગ અને કિડનીના ભાગ (રેનલ પેલ્વિસ) અને કેટલાક અન્ય અવયવોમાં જોવા મળે છે. મૂત્રાશય, મૂત્રમાર્ગ અને કિડનીના કેટલાક કેન્સર ટ્રાન્ઝિશનલ સેલ કાર્સિનોમાસ છે.
• સાર્કોમાઃ આ કેન્સર છે હાડકાં અને નરમ પેશીઓમાં રચાય છે. જેમાં સ્નાયુ, ચરબી, રક્તવાહિનીઓ, લસિકાવાહિનીઓ અને તંતુમય પેશીઓનો સમાવેશ થાય છે.
• ઓસ્ટિઓસારકોમાઃ આ હાડકાનું સૌથી સામાન્ય કેન્સર છે. સોફ્ટ ટીશ્યૂ સાર્કોમાના સૌથી સામાન્ય પ્રકારો છે, લિઓમાયોસાર્કોમા, કપોસીસાર્કોમા, જીવલેણ તંતુમય હિસ્ટિઓસાયટોમા, લિપોસાર્કોમા અને ડર્માટોફાઈબ્રોસાર્કોમા પ્રોટ્યુબેરન્સ .

લ્યુકેમિયાઃ અસ્થિમજ્જાના રક્ત બનાવતી પેશીઓમાં થતા કેન્સરને ‘લ્યુકેમિયા’ કહેવામાં આવે છે. આ કેન્સર ગાંઠ બનાવતા નથી. તેના બદલે મોટી સંખ્યામાં અસામાન્ય શ્વેત રક્ત કોશિકાઓ (લ્યુકેમિયા કોષો અને લ્યુકેમિક બ્લાસ્ટ કોશિકાઓ) રક્ત અને અસ્થિ મજ્જામાં એકઠા થાય છે, સામાન્ય રક્ત કોશિકાઓ બહાર આવે છે. સામાન્ય રક્ત કોશિકાઓનું નીચું સ્તર શરીર માટે તેના પેશીઓને ઓક્સિજન મેળવવા, રક્તસ્રાવને નિયંત્રિત કરવા અથવા ચેપ સામે લડવાનું મુશ્કેલ બનાવી શકે છે.

લ્યુકેમિયાના ચાર સામાન્ય પ્રકારો છે. તેને કેટલાક વર્ગોમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યું છે. જેમાં કેન્સર કેટલી ઝડપથી ફેલાય છે અથવા કઈ રક્તકોશિકાથી કેન્સરની શરૂઆત થાય છે. તેના આધારે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે. લ્યુકેમિયાના તીવ્ર સ્વરૂપ ઝડપથી વધે છે અને ક્રોનિક સ્વરૂપો વધુ ધીમે ધીમે વધે છે.

લિમ્ફોમાઃ આ કેન્સર લિમ્ફોસાઇટ્સમાં (ટી કોશિકાઓ અથવા બી કોશિકાઓમાં) થાય છે. આ રોગ સામે લડતા શ્વેત રક્તકણો રોગપ્રતિકારક તંત્રનો ભાગ છે. લિમ્ફોમામાં અસાધારણ લિમ્ફોસાઇટ્સ લસિકા ગાંઠો અને લસિકાવાહિનીઓમાં તેમજ શરીરના અન્ય અવયવોમાં બને છે.

લિમ્ફોમાના બે મુખ્ય પ્રકાર છે:

• હોજકિન લિમ્ફોમાઃ આ રોગ ધરાવતા લોકોમાં અસામાન્ય લિમ્ફોસાઇટ્સ હોય છે, તેને રીડ-સ્ટર્નબર્ગ કોષો કહેવાય છે. આ કોષ સામાન્ય રીતે B કોષોમાંથી બને છે.
• નોન-હોજકિન લિમ્ફોમાઃ આ કેન્સરનું એક મોટું જૂથ છે જે લિમ્ફોસાઇટ્સમાં શરૂ થાય છે. કેન્સર ઝડપથી અથવા ધીમે ધીમે વધી શકે છે અને બી કોષો અથવા ટી કોષોમાંથી બની શકે છે.

મલ્ટીપલ માયલોમાઃ આ કેન્સર પ્લાઝ્મા કોશિકાઓમાં થાય છે, જે રોગપ્રતિકારક કોષનો બીજો પ્રકાર છે. અસાધારણ પ્લાઝ્મા કોષને માયલોમા કોષો કહેવાય છે, તે અસ્થિ મજ્જામાં બને છે અને સમગ્ર શરીરમાં હાડકાંમાં ગાંઠો બનાવે છે. મલ્ટીપલ માયલોમાને પ્લાઝ્મા સેલ માયલોમા અને કાહલર રોગ પણ કહેવામાં આવે છે.

મેલાનોમાઃ આ કેન્સર મેલાનોસાઇટ્સ કોષમાં થાય છે. આ વિશિષ્ટ કોષો મેલાનિન (રંજકદ્રવ્ય જે ત્વચાને તેનો રંગ આપે છે) બનાવે છે. મોટાભાગના મેલાનોમા ત્વચા પર થાય છે, પરંતુ મેલાનોમા અન્ય પિગમેન્ટ પેશીઓમાં પણ બની શકે છે, જેમ કે આંખ.

મગજ અને કરોડરજ્જુની ગાંઠઃ આ ગાંઠોના વિવિધ પ્રકાર છે. જ્યાં તે રચાય છે અને સેન્ટ્રલ નર્વસ સિસ્ટમમાં જ્યાં ગાંઠ પ્રથમ વખત બની હતી તેના કોષને આધારે તેને નામ આપવામાં આવ્યું છે. ઉદાહરણ તરીકે, એસ્ટ્રોસાયટીક ગાંઠ એસ્ટ્રોસાયટ્સ નામના સ્ટાર આકારના મગજના કોષોમાં થાય છે. તે ચેતા કોષોને સ્વસ્થ રાખવામાં મદદ કરે છે. મગજની ગાંઠ સૌમ્ય (કેન્સર નહીં) અથવા જીવલેણ (કેન્સર) હોઈ શકે છે.

ગાંઠોના અન્ય પ્રકારો

• જર્મ સેલ ગાંઠોઃ જંતુનાશક કોષની ગાંઠ એક પ્રકારની ગાંઠ છે, જે કોષોમાં થાય છે. તે શુક્રાણુ અથવા ઇંડા બનાવે છે. આ ગાંઠ શરીરમાં લગભગ ગમે ત્યાં થઈ શકે છે અને તે સૌમ્ય અથવા જીવલેણ હોઈ શકે છે.
• ન્યુરોએન્ડોક્રાઇન ટ્યુમર્સઃ આ ગાંઠ કોષમાંથી જ રચાય છે, જે નર્વસ સિસ્ટમના સંકેતના જવાબમાં લોહીમાં હોર્મોન્સ છોડે છે. આ ગાંઠ સામાન્ય કરતાં વધુ માત્રામાં હોર્મોન્સ બનાવે છે, તે ઘણાં વિવિધ લક્ષણોનું કારણ બની શકે છે. ન્યુરોએન્ડોક્રાઈન ગાંઠ સૌમ્ય અથવા જીવલેણ હોઈ શકે છે.
• કાર્સિનોઇડ ગાંઠઃ આ ન્યુરોએન્ડોક્રાઇન ટ્યુમરનો એક પ્રકાર છે. તે ધીમી વૃદ્ધિ પામતી ગાંઠ છે, જે સામાન્ય રીતે જઠરાંત્રિય પ્રણાલીમાં જોવા મળે છે (મોટાભાગે ગુદામાર્ગ અને નાના આંતરડામાં). કાર્સિનોઇડ ગાંઠ યકૃત અથવા શરીરના અન્ય સ્થળોએ ફેલાઈ શકે છે અને તે સેરોટોનિન અથવા પ્રોસ્ટાગ્લાન્ડિન જેવા પદાર્થોને સ્ત્રાવ કરી શકે છે, જે કાર્સિનોઇડ સિન્ડ્રોમનું કારણ બને છે.